Nawożenie cytrusów takich jak np. cytryna, uprawianych w sadach, szklarniach czy w domowych donicach, jest nieodzowną czynnością, którą musimy cyklicznie wykonywać, aby nasze rośliny prawidłowo prosperowały. Drzewa cytrusowe – szczególnie te wielkie – są wielkimi pochłaniaczami nawozów. Nawozy cytrusowe zawierają mikro i makro składniki, pierwiastki i substancje odżywcze, które cytrus wchłania, a z których podłoże jest stale wyjaławiane i wypłukiwane. Jest to jego pożywienie, które jest pobierane przez korzenie i liście i bez jego dostarczania możemy zapomnieć o sukcesach w uprawie. Wszak nie hodujemy roślin cytrusowych, po to aby tylko były, ale także aby zdobiły, kwitły i wydawały wartościowe owoce. Bez odpowiedniego nawożenia wydaje się to być niemożliwe.
Najlepszy nawóz do cytrusów
Obecnie rynek wypełniony jest wszelakiego rodzaju nawozami i odżywkami dla cytryn. Występują one w formie proszków, granulek, pałeczek, aplikatorów, płynów czy sprejów i różnią się diametralnie składem. Ta różnorodność przyprawia nieraz hodowców o zawrót głowy. Który więc nawóz do cytryny jest najlepszy?
Do domowej uprawy doniczkowej każda forma nawozu jest dobra pod warunkiem, że będziemy przestrzegać zaleceń na opakowaniu i stosować nawożenie poprawnie. Dużo zależy od jakości nawozu tzn. jak dobrze jest przyswajalny i od proporcji składników mineralnych. Nawożenie cytrusów powinno być odpowiedzialne.
Najlepiej przyswajalne formy składników nawozu
Przyswajalność związków mineralnych to zdolność do wykorzystywania ich przez rośliny. W zależności w jakiej formie występują są albo bardziej albo mniej przyswajalne. Oto przykłady: Azot w formie azotanów i soli amonowych jest przyswajalny przez korzenie dość dobrze, a w formie amidowej mniej. Fosfor przyswajany jest w formie fosforanów a potas jako chlorek potasu.
Najbardziej dostępne dla cytrusów mikroskładniki występują w postaci chelatów. Wyjątkami są Bor i Molibden, które nie mogą być schelatowane. Chelaty to najwyższej jakości i nieco droższe nawozy cytrusowe. Makro składniki oprócz magnezu i wapnia nie występują jako chelaty.
Jakie proporcje NPK dla cytrusów?
To co powinien posiadać najlepszy nawóz do cytryny to odpowiednie proporcje makro składników NPK, czyli azotu, fosforu i potasu. Mówimy tutaj o nawozie, który chcemy stosować gdy wiemy, że podłoże jest standardowe i nie posiada jakiegoś większego niedoboru np. tylko jednego z tych związków.
W przemyśle cytrusowym, przy komercyjnej uprawie drzew, obowiązującym standardem jest stosowanie proporcji zbliżonej do 5:1:3, czyli 5 części azotu, 1 część fosforu i 3 części potasu. Jest to najlepsze i sprawdzone zestawienie. Ma ono zastosowanie w sadach, szklarniowej uprawie gruntowej i szklarniowej uprawie doniczkowej większych drzewek.
Przy uprawie domowej, parapetowej, małych ozdobnych drzewek, uprawianych w formie karłowatej, dopuszczalne jest też stosowanie bardziej zrównoważonych proporcji NPK np. 8:5:6, 6:4:6, 15:15:15:, 20:20:20. Wynika to z tego, że nie musimy dostarczać im aż tak dużej ilości azotu, ponieważ po jego większej aplikacji roślina nadmiernie rośnie i koncentruje energie na liściach zamiast na kwitnieniu i owocowaniu. Generalnie zaleca się aby jednak poziom P czyli fosforu, był znacznie niższy niż poziom N i K.
Najsłynniejszy włoski nawóz granulowany Chicci di Sole, produkowany przez Oscara Tintori, jednego z największych producentów ozdobnych drzewek cytrusowych w Europie, posiada stosunek makroskładników 13:7:13 i jest z dodatkiem schelatowanych mikroskładników.
Nawożenie cytrusów nawozem organicznym
Nawóz organiczny choć jest o wiele mniej wydajny od mineralnego, powinien stanowić ok 30% nawozów doglebowych przy nawożeniu cytrusów. Po co więc stosować mało efektywny nawóz? Ponieważ w przeciwieństwie do nawozu sztucznego, który przyczynia się do degradacji podłoża, organiczny ma na nie nieoceniony, pozytywny wpływ. Nawożenie cytrusów nawozem organicznym zapewnia glebie żyzność, porowatość, spulchnienie, pozytywną zmianę struktury, przybieranie ciemnej barwy, dłuższe utrzymywanie wody i składników odżywczych. Nawóz organiczny do cytrusów i innych roślin działa wolno i trudno nim przenawozić. Zaopatruje glebę w dobroczynną florę mikroorganizmów, które rozkładają masę organiczną na przyswajalne związki.
Nawozy organiczne
- Obornik – nawóz produkowany ze stałych lub płynnych, przefermentowanych odchodów zwierzęcych. Dostępne rodzaje obornika to bydlęcy, koński, owczy, świński i mieszany. W sprzedaży występuje jako bezwonny granulat i może być stosowany nawet do cytryny uprawianej w domu. Obornik posiada proporcje makroskładników 2:1:3, czyli nie może być stosowany samodzielnie ponieważ zawiera za mało azotu. Składniki są rozkładane i pobierane przez rośliny bardzo wolno. Zaaplikowany, zmieszany z glebą obornik może działać nawet parę lat. Trudno nim przenawozić, choć cytrusy szczepione na podkładce z Citrumelo Swingle mogą mieć problemy z większą zawartością wapnia w oborniku. Odpowiednie nawożenie cytrusów obornikiem przynajmniej raz w roku poprawia strukturę i mikrobiom ziemi.
- Gnojowica – przefermentowana mieszanka płynnego kału i moczu. zwierząt. Występują również gnojowice wytworzone z wody i roślin np. gnojówka pokrzywowa czy skrzypowa. Posiada taki sam skład jak obornik ale musi być rozcieńczana aby nie przypalić korzeni.
- Kompost – nawóz organiczny wytwarzany z odpadów organicznych (trawy, warzyw, łodyg drzew itp) w procesie kompostowania, czyli rozkładu w materie podobną do ziemi. Posiada większą ilość azotu do fosforu i potasu. Ma pozytywny wpływ na jakość gleby użyźniając ją dzięki zawartości próchnicy. Nie można nim przenawozić cytrusów, więc polecany jest do stosowania dla mniej doświadczonych hodowców.
- Biohumus – substancja organiczna (obornik, torf, odpady, papier) przetworzona i wydalona przez dżdżownice. Ma jeszcze lepsze właściwości niż kompost i przede wszystkim wyjątkową zdolność do oczyszczania gleby z zanieczyszczeń chemicznych, powstałych od stosowania nawozów mineralnych. Nie należy przesadzać z aplikacją biohumusu, ponieważ może podnosić poziom ph ziemi, co źle wpływa na drzewa cytrusowe.
Nawożenie cytrusów nawozem mineralnym
Nawóz mineralny dla cytryny to najbardziej popularny, zwykle stosowany nawóz w codziennej uprawie. Jest to inaczej nawóz sztuczny i uzyskiwany jest w zakładach chemicznych. Zaletą nawozów mineralnych jest to, że przez różnorakość w składzie i proporcjach związków odżywczych, możemy dobrać dokładnie taki jaki potrzebujemy w danej chwili. Jeśli potrzebujemy więcej tylko jednego składnika w glebie np. azotu, to wybieramy nawozy stricte azotowe, jak mocznik czy saletra amonowa itd. Niektóre nawozy mineralne dedykowane są wyłącznie dla cytrusów a nawet wyłącznie dla cytryn. Jest to dużą zaletą, ponieważ dostajemy gotowy do użycia produkt, bez konieczności dobierania i mieszania różnych innych.
Zaletą zasilania naszych cytryn nawozami mineralnymi jest ich wysoka i szybka przyswajalność oraz wysoka efektywność.
Nawozy mineralne posiadają też wady. Przez ich stosowanie spada jakość gleby w której rosną nasze cytryny. Nawozy mineralne powodują jej zasolenie. W przeciwieństwie do większości nawozów organicznych łatwo nimi przenawozić i zniszczyć roślinę. Nawożenie cytrusów nawozami sztucznymi powinno być odpowiedzialne i wiąże się z ryzykiem.
Granulowany, otoczkowany nawóz dla cytryn
Dobrą opcją jest wybór nawozu przeznaczonego dla drzew cytrusowych o powolnym uwalnianiu składników odżywczych. Główną zaletą stosowania nawozu o powolnym uwalnianiu jest to, że można nawozić swoje drzewo nawet tylko raz w roku. Pojedyncza aplikacja będzie stopniowo uwalniać składniki odżywcze do korzeni rośliny przez cały sezon wegetacyjny, bez konieczności jej uzupełniania. Z tego powodu nawozy o powolnym uwalnianiu mogą być świetną opcją dla osób bardzo zajętych, zabieganych, prowadzących intensywny tryb życia. Zazwyczaj nawozy do cytrusów o powolnym działaniu występują w postaci granulek lub pałeczek, które wkłada się do gleby rośliny.
Nawóz granulowany mieszamy z wierzchnią warstwą gleby i utrzymujemy z dala od pnia drzewa. Prócz nawozów dedykowanych typowo dla cytryn i innych roślin cytrusowych, najlepszym i powszechnie dostępnym w Polsce nawozem do cytrusów jest Osmocote, który może mieć proporcje NPK zbliżone do 5:1:3. Nawożenie cytrusów Osmocotem jest powszechnie rekomendowane w domowej uprawie doniczkowej.
Objawy przenawożenia u cytrusów
Nawożenie cytrusów daje drzewku zdrowy wzrost, kwitnienie i owocowanie, ale nadmiar nawozu może prowadzić do uszkodzenia, a nawet uśmiercenia cytrusa. Największy błąd jaki popełniają niedoświadczeni hodowcy to aplikacja ponad stan wszelakiego rodzaju nawozów, odżywek, stymulatorów wzrostu. Reguła „czym więcej nawozów, tym szybciej mój cytrus wyrośnie” jest regułą zgubną, zabijającą naszą uprawę. Należy stosować się do wskazań załączonych na opakowaniu nawozu, albo nawet używać mniejszej dawki niż zalecana. Nawóz mineralny granulowany, wolno uwalniający się, jest bezpieczniejszy i trudno nim przenawozić cytrusy. Jeśli już przedawkujemy z nawożeniem i poprawnie rozpoznamy jego symptomy należy: przepłukać glebę lub w ostateczności ją całkowicie wymienić, usunąć uszkodzone liście, łodygi, obciąć przypalone przez nawóz korzenie, nie nawozić przez dłuższy czas i dobrze podlewać.
Jak rozpoznać objawy przenawożenia u drzewa cytrynowego?
Przenawożenie cytrusów rozpoznać można głównie po takich symptomach:
- Żółknięcie i więdnięcie niżej położonych liści na drzewie.
- Brązowienie brzegów i końcówek liścia.
- Kolor korzeni z żółto białych zmienia się na brązowe lub czarne lub możliwe gnicie korzeni.
- Spowolnienie lub zatrzymanie wzrostu.
- Częściowy lub całkowity opad liści cytryny
- Widoczna warstwa, skorupa nawozu na powierzchni ziemi.
- Przy drastycznym przenawożeniu, zamieranie liści, łodyg i całego drzewka.
Kiedy nawozić cytrusy?
Nawożenie cytrusów powinno rozpoczynać się na wiosnę, gdy drzewka budzą się do życia po przerwie na zimowanie. W tym czasie dostarczamy nawóz wolno działający, który może wystarczyć nawet do następnego sezonu. Doglebowe nawożenie cytrusów odżywką w płynie, może odbywać się cyklicznie, według zaleceń na produkcie. Należy pamiętać że nawozy w płynie należy rozcieńczać w odpowiednich proporcjach. Nawożenie cytrusów dolistne również może być aplikowane dość często, szczególne po rozpoznaniu na liściach niedoborów. Jasny kolor młodych pędów i liści nie jest oznaką chlorozy i jest czymś normalnym.
Drzewa cytrynowe dobrze rozwinięte, produkujące co roku owoce, mogą być nawożone dolistnie 1% roztworem niskobiuretowego mocznika, w celu poprawy kwitnienia, zawiązywania i utrzymania owoców. Jest to standardowa, potwierdzona badaniami procedura nawożenia w komercyjnych sadach cytrusowych, mająca odniesienie również do dużych owocujących, drzew doniczkowych. Oprysk niskobiuretowym mocznikiem w praktyce daje też większy rozmiar owocu, jego grubszą skórkę, większą soczystość owoców, wyższa kwasowość i TSS oraz ogólnie obfitsze owocowanie drzewa.
Pierwsze dolistne nawożenie cytrusów roztworem mocznika wykonuje się na miesiąc przed kwitnieniem, czyli w okolicach lutego. Drugi oprysk jest opcjonalny i może mieć miejsce po zawiązaniu owoców po kwitnieniu (maj – czerwiec). Trzeba pamiętać, że rozpuszczany mocznik musi mieć niską zawartość biuretu czyli o stężeniu mniejszym niż 0,4%. Mocznik z wyższą od tego poziomu zawartością biuretu jest toksyczny dla cytrusów w dokarmianiu dolistnym i uszkadza liście. Doglebowe nawożenie cytrusów mocznikiem nie podnosi zasolenia ziemi w takim stopniu jak w przypadku nawożenia innymi nawozami azotowymi.
Dokarmianie żelazem i magnezem powinno być stosowane od czasu do czasu, szczególnie gdy pojawią się ich dość często u cytrusów występujące niedobory. Dobrym nawozem stosowanym dolistnie jest siarczan magnezu i siarczan żelaza.
Niedobory pokarmowe u cytrusów i ich rozpoznawanie
Azot: Jest niezbędny do wzrostu i rozwoju cytrusów. Nawożenie cytrusów azotem ma wpływ na wigor, ciemny kolor liści, płodność drzewa, jakość i wielkość owoców.
Deficyt azotu: Starsze liście stają się jasno zielone, życia liścia jest skrócone z 1-3 lat do 6 miesięcy, żyły liścia stają się nienaturalnie jasne z tendencją do bieli.
Fosfor: Jest niezbędny do prawidłowego rozwoju korzeni i pomaga roślinie wytrzymywać suszę. Liście są bardziej zielone. Jest również ważny dla wzrostu i rozwoju owoców. Podnosi jakość owoców.
Deficyt fosforu: Owoce są zdeformowane i mają chropowatą, grubą skórkę. Starsze liście począwszy od głównej żyły zmieniają kolor na częściowo żółty, w skrajnych przypadkach brązowieją.
Potas: Ma ma kluczowe znaczenie dla fotosyntezy. Nawożenie cytrusów potasem daje lepszy wzrost pędom. Ma wpływ na jakość i utrzymywanie owoców. Daje lepszy kolor i smak owocom.
Deficyt: Starsze liście przybierają częściowo jasno zielony, żółty kolor. Owoce pękają pionowo.
Dolistne nawożenie cytrusów
Dolistne nawożenie cytrusów oraz innych roślin jest koniecznością, gdy nawożenie doglebowe jest nieoptymalne, niewystarczające, lub nieskuteczne. Jest to nic innego jak spryskiwanie czy rozpylanie po liściach za pomocą spryskiwacza ogrodniczego, roztworu wodnego z domieszką odżywki zmieszanej z nim w odpowiednich proporcjach.
Dolistne nawożenie roślin powinno być traktowane jako nawożenie wspomagające, czy uzupełniające. Aerozole dolistne działają szybko i są skuteczne w przypadku widocznych na liściach niedoborów składników odżywczych. Pobieranie przez masę zieloną składników odżywczych jest znacznie szybsze niż pobieranie tych składników przez korzenie cytryny. Dlatego dolistne nawożenie cytryny jest obowiązkowe, gdy zauważone zostaną objawy niedoboru i wymagana jest szybka korekta. Czasem w ciągu już paru dni po zabiegu widoczna jest wyraźna poprawa koloru liści. Właściwy czas odżywiania dolistnego prowadzi także do poprawy wzrostu i plonów.
Nawożenie cytrusów dolistnie jest polecane szczególnie przy niedoborach mikro składników i przy chlorozie. Cytrusy często borykają się z niedoborem żelaza i magnezu, więc jeśli liście naszych drzewek zaczynają blednąć prawdopodobnie od tych składników musimy rozpocząć zasilanie.
