Nazewnictwo
Cytryna Skierniewicka nie jest oficjalną nazwą botaniczną tego cytrusa. To potoczna, polska nazwa hybrydy Citrus pyriformis Hassk. lub Citrus x limon Ponderosa, która wywodzi się od miejsca (Skierniewice), z którego roślina zaczęła być rozpowszechniana w naszym kraju. Inne polskie nazwy to cytryna wielkoowocowa i cytryna Ponderoza.
W Stanach Zjednoczonych – jej ojczyźnie – roślina znana jest pod nazwami: „Ponderosa Lemon”, „Wonder”, „American Wonder” (Amerykański Cud) lub „Five Pound Lemon”. Cytrusa nie należy mylić z Yumą Ponderosa, która wizualnie bardzo podobna, jest całkiem inną genetycznie hybrydą.
Cytryna Skierniewicka i jej pochodzenie
Według źródeł cytryna Ponderosa została wyhodowana przez George’a Bowmana w 1887 roku, w Hagerstown (stan Maryland), w Stanach Zjednoczonych. Jak błędnie domniemywano była siewką powstałą z pestek cytryny. Jej powstanie było przypadkowe i niezamierzone. Roślina po osiągnięciu dojrzałości i wydaniu swoich olbrzymich owoców, stała się przebojem agronomicznym. Została wprowadzona do handlu w 1900 roku pod nazwą „American Wonder” jako cytrus ozdobny, głównie do uprawy doniczkowej i przydomowej.
Systematyka
Cytryna Skierniewicka nie jest zaliczana do grupy cytryn właściwych. Różni ją zarówno wygląd zewnętrzny jak i genetyka. W większości polskich i zagranicznych źródeł przedstawiana jest jako mieszaniec cytryny C. limon i cytronu C. medica. Jest to stwierdzenie błędne. Niedawne badania genomu rośliny wykazały, że zawiera on materiał DNA wyłącznie Cytronu i Pomelo C. maxima.
Cytryna Ponderosa w Polsce
Cytryna Ponderosa jest najpopularniejszą cytryną w Polsce i czasem stosuje się wobec niej termin „polska odmiana cytryny”. W 1969 roku została sprowadzona do Polski z Kanady przez profesora Szczepana Pieniążka. Sadzonki zostały wysłane przez dr A. Gudziaka z Uniwersytetu w Winnipeg i uprawiane w Instytucie Sadownictwa w Skierniewicach. Cytryna została rozpropagowana i wypuszczona na polski, ogrodniczy rynek pod nazwą „Skierniewicka”. Dzięki dobremu przystosowaniu do warunków domowych oraz reklamie jaką zrobiła jej ówczesna telewizja, cytrus do dziś dnia jest chętnie uprawiany jako roślina ozdobna.
Drzewko cytryny Skierniewickiej
Cytryna Skierniewicka, jako doniczkowe drzewko uprawiane w domu, rośnie wolno i osiąga niewielkie rozmiary. Zwykle z trudem dorasta do 1,5 metra. W ciepłym, odpowiednim klimacie cytryna posadzona w gruncie, rośnie również powoli, ale z czasem może osiągać pokaźne rozmiary. Jako dorosłe drzewo, cytryna Ponderosa może mierzyć 3 do 6 metrów wysokości.
Drzewko Cytryny Skierniewickiej posiada gęstą, zwartą i okrągłą koronę. Sztywne gałęzie, jeśli nie obciążone zbytnio przez olbrzymie owoce, układają się raczej pionowo podczas wzrostu. Wyposażone są w kolce, co dla rośliny ornamentalnej może być cechą negatywną. Cytryna Ponderosa jako drzewo jest jeszcze bardziej wrażliwa na mróz niż cytryny właściwe, do których mylnie jest zaliczana.
Liście
Liście tego cytrusa są zimozielone, długie, błyszczące i przypominają liście cytronu. Mają owalny, eliptyczny kształt, a po starciu mają zapach typowy dla cytryny. Liście cytryny rosnącej w zacienionym miejscu są większe i generalnie o zaokrąglonych końcówkach. Te wyeksponowane na słońce – mniejsze i z bardziej zaostrzonym końcem. Nowe przyrosty i młode liście, tak jak u cytryn i cytronów, są lekko purpurowe. Przy większych spadkach temperatur kolor jest bardziej widoczny. Cytryna Ponderosa posiada bardzo krótki, sztywny, z dość wyraźnymi, trójkątnymi skrzydełkami ogonek liścia. Uskrzydlone ogonki liścia to cecha odziedziczona po Pomelo i typowa dla tego gatunku.
Kwiaty
Cytryna Skierniewicka wytwarza większe niż większość cytrusów kwiaty o średnicy ok 3 cm. Składają się z pięciu grubych, z reguły okrągło zakończonych płatków. Nieotwarte pąki są wyraźnie muśnięte u nasady różem, fioletem lub purpurą. Rozwinięty kwiat wydaje dość mocny, przyjemny zapach i od wewnątrz jest jednolicie biały. Występują jak u innych cytrusów kwiaty męskie i żeńskie (obupłciowe). Tylko żeńskie produkują owoce i posiadają wewnątrz słupek z zalążnią. Zarówno kwiaty męskie jak i obupłciowe zawierają pręciki pyłkowe (ok 25 sztuk). Cytryna Ponderosa w dobrych warunkach kwitnie kilka razy w roku. Jest samopylna. Ręczne zapylanie kwiatów przy pomocy pędzelka jest niepotrzebne nawet w warunkach pokojowych.
Owoce Cytryny Skierniewickiej
Kształt owoców jest owalny bez wyraźnego sutka, z rzadka z widoczną szyją, typowy dla cytronu. Bardzo gruba skórka, z zewnątrz lekko pomarszczona, zabarwiona jest na jasny, wyblakło żółty kolor. W niezbyt soczystym, żółto zielonym miąższu można odnaleźć ogromną liczbę monoembrionalnych (jednozarodkowych) pestek. Z pestek tych siewki w większości nie dziedziczą cech matecznego drzewa. Cytryna Skierniewicka zawiera sok bardzo podobny w smaku do tego z cytryn zwyczajnych, lecz o nieco mniejszej kwasowości. Można go z powodzeniem tak samo stosować i posiada takie same właściwości. Owoc, choć dobrze i długo utrzymuje się na drzewie bez utraty wartości, nie zyskał uznania w handlu przez swój za duży rozmiar.
Cytryna Skierniewicka słynie ze swoich olbrzymich owoców. Podczas gdy duże, zwykłe cytryny ważą przeciętnie do 200 g, owoce Skierniewickiej mogą osiągać 400 g – 700 g. Rekordowe okazy ważyły ok 1,5 kg. Czym mniej owoców na drzewie podczas dojrzewania, tym większy jest ich finalny rozmiar. Cytryna ta na dużych ustabilizowanych drzewach rodzi zwykle owoce wielkości owoców grejpfruta.
Cytryna Skierniewicka – uprawa w domu
Drzewko Cytryny Skierniewickiej jest idealne do domowej uprawy doniczkowej. Jest mało wymagające, bezproblemowo kwitnie i owocuje w mieszkaniu prawie cały rok. Jego olbrzymie owoce są jego doskonałą dekoracją. Jest idealnym cytrusem dla początkującego, niedoświadczonego hodowcy.
Ziemia: Można użyć uniwersalnej mieszanki dodając drobno zmielonej kory. Powinna być przepuszczalna, zawierać dużą ilość materiału organicznego i posiadać odczyn lekko kwaśny (ph 5,5 – 6,5).
Temperatura: Roślina doskonale prosperuje w temperaturze pokojowej, choć najlepszą jest 25’C. Nigdy nie wolno jej narażać na mróz.
Światło: Pełne słońce, ekspozycja południowa co najmniej 4 godziny dziennie. Rośliny nie przyzwyczajone do ostrego nasłonecznienia, powinny być zacienione od intensywnego letniego słońca. Lato cytryna Ponderosa może spędzać na zewnątrz np. na tarasie czy balkonie.
Podlewanie Cytryny Skierniewickiej: Należy utrzymywać stale wilgotną ziemie w donicy, szczególnie podczas okresu kwitnienia. Nie wolno przelewać, ponieważ przyczynia się to do gnicia korzeni, chlorozy a nawet śmierci rośliny. Woda musi być bezwzględnie usuwana z podstawki donicy.
Nawożenie: Jeśli liście wykazują niedobory i zaczynają blednąć należy reagować nawozem zawierającym żelazo. Z reguły nawożenie cytrusów dolistnie, poprawia wygląd liści i doraźnie likwiduje chlorozę. W ciągu roku nawozimy doglebowo, bardziej intensywnie w okresie wzmożonego wzrostu i owocowania cytrusa. Aby uniknąć przenawożenia zaleca się stosować wolno działający, otoczkowy nawóz mineralny np. typu Osmocote.
Przycinanie: Aby zagęścić koronę należy od czasu do czasu ukracać za bardzo wyciągające się gałęzie. Dość powszechnym jest prowadzenie cytrusa w formie krzewu. Dla bezpieczeństwa i estetyki możemy obcinać długie ostre kolce na pędach.
Przesadzanie: Cytryna Skierniewicka musi być przesadzona gdy korzenie wypełnią doniczkę i będą w niej miały za ciasno.
Rozmnażanie
W Polsce najczęściej możemy nabyć Cytrynę Skierniewicką rozmnażaną wegetatywnie, czyli przez ukorzenianie gałązek. Cytrus ten jest jednym z najłatwiej ukorzeniających się i z reguły po tym szybko zaczyna kwitnąć. Propagacja przez szczepienie jest mało powszechna, a jeśli już to należy wybrać podkładkę o dużym wigorze. Dobrze sprawdza się rozmnażanie przez odkłady powietrzne. Jest skuteczne i prawie zawsze się udaje.
Cytryna Skierniewicka z pestki
Dość powszechne jest rozmnażanie cytrusów przez sadzenie w ziemi ich pestek. Cytryna Skierniewicka nie jest tutaj wyjątkiem. Często też polecana jest jako podkładka ponieważ jej siewka wytwarza silniejszy system korzeniowy niż sadzonka z gałązki. Szczepienie na takiej stopie jest dobre tylko do uprawy hobbystycznej domowej. Cytryna Ponderosa nigdy nie była akceptowalna jako podkładka cytrusowa, ponieważ wytwarza pestki monoembrionalne, a siewki na podkładki nie rosną prawdziwe do typu i nie są jednolite genetycznie. Innymi słowy z pestek może powstać cytrus inny niż drzewo mateczne. Cytryna Skierniewicka z pestki może zakwitnąć i wydać owoce dopiero po osiągnięciu dorosłego wieku i rozmiarów dużego drzewka. Zwykle odbywa się to po 8 -15 latach.