Cytrusy są bardzo ciekawymi i zróżnicowanymi genetycznie roślinami. W ich rodzinie występują gatunki, których owoce produkują nasiona monoembrionalne i poliembrionalne (nucelarne). Te pierwsze to nasiona, które zawierają tylko jeden zarodek, z którego wykiełkuje tylko jedna, a nie jak w przypadku nasion wielozarodkowych – wiele roślin.
Monoembrionalne pestki cytrusów posiadają zarodki zygotyczne tj. powstałe w wyniku rozmnażania płciowego, przez zapłodnienie żeńskiej gamety. Zarodki te posiadają materiał genetyczny drzewa matecznego, które wyprodukowało kwiat i owoc oraz drzewa ojcowskiego, które dało pyłek do zapłodnienia. Po wykiełkowaniu cytrusa z pestki jednozarodkowej, prawie zawsze możemy mieć pewność, że nowo powstała roślina będzie mieszańcem. Będzie ona w różnym stopniu dziedziczyła cechy obu rodziców. Nawet jeśli wyglądem nie będzie się różnić od drzewa matki to jego genom będzie się różnił.
Hybrydy czyli cytrusy nie prawdziwe do typu
Hybrydy to cytrusy – mieszańce. Powstają przez zapylenie matczynego kwiatu pyłkiem innej odmiany czy gatunku. Z takiego kwiatu, u określonych cytrusów, powstaje owoc produkujący monoembrionalne pestki. Po wysianiu pestek z ich zygotycznych zarodków powstają cytrusowe hybrydy. O cytrusach takich mówimy że nie rosną prawdziwe do typu, czyli rosną inne genetycznie niż drzewo matka.
Zastosowanie pestek monoembrionalnych
Z punktu widzenia utrzymywania jednolitości upraw cytrusowych rozmnażanie z pestek zawierających zarodki zygotyczne oraz produkowanie z takich pestek podkładek cytrusowych jest niedopuszczalne. Znajduje za to zastosowanie w hybrydyzacji i wynajdowaniu całkiem nowych, bardziej wydajnych odmian cytrusów. Ma to znaczenie też w szukaniu mieszańców bardziej odpornych na niekorzystne czynniki obniżające zbiory i jakość owoców. Do tych czynników zaliczamy dewastujące sady choroby, pasożyty, oraz niskie temperatury i anomalie pogodowe.
Gatunki i odmiany cytrusów produkujące jednozarodkowe nasiona
W świecie cytrusów wyróżniamy gatunki produkujące pestki poliembrionalne oraz monoembrionalne. Gatunki i odmiany w których owocach znajdziemy nasiona tylko monoembrionalne to:
- Klementynka ( m.in. odmiany Marisol, Orogrande, Loretina, Beatriz, Clemenpons, Hernandina, Esbal, Oroval, Clemenules, Tomatera, Fina, Nour, Clementard ).
- Cytryna Meyera
- Pomelo
- Tangor (pomandarin) Temple
- Kumkwat ( Nagami, Marumi )
Powyższe gatunki i odmiany dają z pestek cytrusy inne niż drzewo matczyne.
